Σταθμός Επιβητορων Καρδίτσας

 

ΣΤΑΘΜΌΣ ΕΠΙΒΉΤΟΡΩΝ ΚΑΡΔΊΤΣΑΣ 

Είναι γεγονός ότι σημεία που έχουν εγκαταλειφθεί μετά από μακροχρόνια χρήση εκπέμπουν ενέργεια εμπνέοντας καλλιτεχνικά δημιουργούς είτε να γράψουν, είτε να συνθέσουν, είτε να ζωγραφίσουν, είτε είτε... Ειδικά μάλιστα όταν κάποιοι χώροι από αυτούς συνδέονται με μεγάλες τραγωδίες και εγκλήματα που άλλαξαν την τοπική ιστορία (ίσως και την παγκόσμια). 

Σε ένα τέτοιο σημείο βρέθηκα την περασμένη εβδομάδα και να κάνω μία φωτογράφηση. Δεν ήταν η πρώτη φορά και δεν θα είναι η τελευταία καθώς  προγραμματίζω για αργότερα να κάνω ένα μικρό ντοκιμαντέρ για αυτό το μέρος. Σας μιλάω τόση ώρα για τις εγκαταστάσεις του παλιού Σταθμού Επιβητορων που βρίσκεται στην άκρη της πόλης της Καρδίτσας, καθώς βγαίνουμε από αυτή οδηγώντας προς τη λίμνη Ταυρωπού ή Πλαστήρα όπως τη λένε τα τελευταία χρόνια, στα πέριξ του Γενικού Νοσοκομείου της πόλης.

Τι είναι όμως όλες αυτές οι εγκατειλημμένες εγκαταστάσεις; Ας πάμε πίσω, πολύ πίσω, προπολεμικά που λένε, για την ακρίβεια ακριβώς ένα χρόνο προτού η ηχησουν οι σειρήνες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και στη χώρα μας. 1939 λοιπόν και ύστερα από ενέργειες του πολύ δραστήριου τότε Μητροπολίτη Καρδίτσας και Φαναριοφαρσάλων  μακαριστού για Ιεζεκιήλ, το Υπουργείο της Γεωργίας  ίδρυσε στο συγκεκριμένο χώρο αυτόν τον σταθμό  με στόχο την γενετική βελτίωση των ποικιλιών από τα άλογα που υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα στην περιοχή του Νομού Καρδίτσας. Αγότερα υπηρεσία αυτή ονομάστηκε Κέντρο Γενετικής Βελτίωσης Ζώων μιας και  οι εργασίες τγς από ένα σημείο και μετά περιελάμβαναν και προσπάθειες γενετικής βελτίωσης και άλλων ζώων πέρα από τα άλογα. Ο πόλεμος όπως καταλαβαίνετε πρόλαβε την πλήρη ανάπτυξη του συγκεκριμένου σταθμού με αποτέλεσμα τα τελευταία κτίρια να αποπερατωθουν μεταπολεμικά. Η αρχιτεκτονική τους  είχε βασιστεί στην αρχιτεκτονική που κυριαρχούσε προπολεμικά στα εργοστάσια αλλά και στα στρατόπεδα της Κεντρικής Ευρώπη. Ανατριχιαστική θα έλεγα είναι η ομοιότητα του κεντρικού κτιρίου που φιλοξενούσε τούς στάβλους με το κεντρικό κτίριο του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Αουσβιτς στην   Πολωνία. 

 ΤοΥπουργείο του Πολιτισμού έχει χαρακτηρίσει κάποια από τα κτίρια του συγκροτήματος μνημεία των τελευταίων 100 ετών μεταξύ των οποίων και τα δύο κύλινδροειδή πολυβολία τα οποία προσδίδουν στο χώρο ιδιαίτερο ιστορικό βάρος,  ποτισμένο αδερφικό αίμα καθώς η μεγαλύτερη μάχη που δόθηκε εκεί, δόθηκε κατά τη διάρκεια των εμφυλίων εχθροπραξιών.

 Πώς και πότε έγινε αυτό; 

Είχε τελειώσει ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος με το Νομό και την πόλη της Καρδίτσας να πρωτηγωνιστούν στην ανάπτυξη της Εθνικής μας Αντίστασης με το λαό της πόλης να έχει τραβήξει τα πάνδεινα, βρίσκοντας όμως τη δύναμη να νικήσει στη Μάχη της Σοδειάς κι εντέλει η Καρδίτσα να γίνει η πρώτη πόλη στην Ευρώπη που απελευθερώθηκε από τούς Γερμανούς με την οργάνωση του ΕΑΜ να κυριαρχεί.

Ύστερα όμως ήρθε ο εμφύλιος ο οποίος  όσο περνούσε ο καιρός έβρισκε τον Εθνικό Στρατό να έχει αποκτήσει με την βοήθεια των Δυτικών μεγάλων δυνάμεων το πάνω χέρι και τον Δημοκρατικό Στρατό να πιέζεται πανταχόθεν. Τότε η ηγεσία του Δημοκρατικού στρατού προέκρινε κάποιες θεαματικές επιχειρήσεις με στόχο την ανύψωση του ηθικού των δυνάμεων του, την παράταση του πολέμου και την αμφισβήτηση της κυριαρχίας του Εθνικού Στρατού. Μια από αυτές τις επιχειρήσεις ήταν η καταδρομική προσπάθεια κατάληψης της Καρδίτσας. Γιατί;

Πρώτα από όλα γιατί η Καρδίτσα ήταν μακριά από τα κέντρα των τότε μεγάλων επιχειρήσεων του Εθνικού Στρατού,  τα οποία ήταν στα όρια Μακεδονίας και Ηπείρου. Μετά η πόλη βρίσκεται στον κάμπο με αποτέλεσμα να μπορεί να βληθεί σε οποιοδήποτε σημείο της περιμέτρου της. Επίσης η Καρδίτσα  πριν ακόμα από τον Μεγαλο Πόλεμο ήταν μια πόλη με πολύ έντονο το αριστερό στοιχείο λόγω κυρίως των καπνεργατών ενώ μέσα στον πόλεμο το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ είχαν ισχυροποιηθεί στην συνείδηση του ντόπιου πληθυσμού. Ως εκ τούτου υπήρχαν πολλά στελέχη του ΚΚΕ στην πόλη τα οποία δρούσαν παράνομα αλλά και τα γύρω βουνά ήταν γεμάτα με πρώην ελασιτες που πια είχαν προσχωρήσει στον Δημοκρατικό Στρατό. 

Κάτι πολύ σημαντικό είναι το ότι  λέγεται πως  κύριος ο εμπνευστής της επιχείρησης Καραγιώργης κατά την διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης έζησε στην περιοχή και την ήξερε πολύ καλά. 

Την επιχείρηση την ανέλαβε η ..... ομάδα υπό την ηγεσία του καπετάν Γιώτη (του Χαρίλαου Φλωράκη) και του καπετάν Διαμαντή.

Ήταν Δεκέμβριος του 1948 μεταξύ της ενδεκατης και της δωδεκατης ημέρας του όταν οι ομάδες ανταρτών του ΔΣ άρχισαν την πολιορκία. Μια από τις πιο σημαντικές μάχες αυτής της επιχείρησης έγινε στον οικισμό του Σταθμου Επιβήτορων όπου ήταν οχυρωμένοι στρατιώτες του Εθνικού Στρατού. Στην αρχή του εμφυλίου πολέμου το συγκρότημα οχυρωθηκε με σκοπό την υποστήριξη της δυτικής πλευράς του Σιδηροδρομικού Σταθμού της πολης από επιδρομές ανταρτικών ομάδων κάτι που έκανε την κατοχή του ζωτικής σημασίας και για τις δύο πλευρές.

Η μάχη υπήρξε αιματηρή κι αμφίρροπη, με τον οικισμό να αλλάζει παρά πολλές φορές χέρια, με τον Δημοκρατικό Στρατό κάποια στιγμή να τον καταλαμβάνει αλλά εντέλει να τον εγκαταλείπει όταν επενέβησαν τανκς του Εθνικού Στρατού υπό τον τότε ακόμα ίλαρχο Στυλιανό Πατακο (τον γνωστό...). 

18 ώρες κράτησε το "πανηγύρι" αυτό που συντάραξε την περιοχή αλλά και όλη την Ελλάδα... Μετά οι αντάρτες του ΔΣ έφυγαν... Μετά τελείωσε και ο εμφύλιος... Κι έμειναν μόνο οι πληγές και τα μίση να καλύπτουν και νικητές και νικημένους....

Όμως τούτο εδώ το κείμενο το γράφω για άλλο λόγο, για κάτι πιο βαθύ, για την σωτηρία της ιστορίας του τόπου μας και για τη δημιουργία συνειδήσεων και γνώσης ότι δεν βρισκόμαστε όσοι βρισκόμαστε σε αυτή την πόλη τυχαία - δεν πέσαμε από τον ουρανό βρε παιδί μου. Το γράφω στα πλαίσια της προσπάθειας αυτό το μνημείο να σωθεί για να κάνει γνωστό τον ιστορικο του αιματοβαμμένο ρόλο (αλλά και τον άλλο, τον δημιουργικό του ρόλο ως Κέντρο Γενετικής Βελτίωσης) και το "ποτέ ξανά" να γίνει συνείδηση κάθε ανθρώπου ο οποίος περνάει από εκεί βλέποντας και κτίρια να είναι όρθια αντί  να ρημάζουν...

Το συγκρότημα επέστρεψε στην αρχική του χρήση αμέσως μετά την λήξη του εμφυλίου πολέμου, λειτουργώντας μέχρι περίπου το μπασιμο του εικοστού πρώτου αιώνα. Η τελευταία ανακαίνιση των κτιρίων έγινε στα μέσα της δεκαετίας του ογδόντα από την τεχνική εταιρεία στην οποία δούλευε τοτε η μητέρα μου. Έκτοτε άρχισε η παρακμή...

Έμαθα ότι ο Δήμος Καρδίτσας έχει δείξει ενδιαφέρον στο να προστατευτεί το μέρος εντάσσοντας το σε ένα δίκτυο πάρκων στη δυτική πλευρά της πόλης. Ως ιδέα είναι εξαιρετική. Χρειάζεται όμως η βοήθεια της πολιτείας έτσι ώστε ο οικισμός να απαγκιστρωθεί από το Υπουργείο Γεωργίας (γραφειοκρατία )και να δοθεί η δυνατότητα της ένταξης του σε πρόγραμμα ανάπλασης αν είναι δυνατόν με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω του Δήμου της πόλης. Η πολλή πετυχημένη  λειτουργία της κτηνιατρικής σχολής στην πόλη σημαίνει ότι υπάρχει συνέχεια και είναι ευκαιρία για να υπάρξει ένα συμβολικό δέσιμο μέσω ενός θεματικού πάρκου, εντός του οποίου μπορεί να ανεγερθεί κι ένα μνημείο αδελφοσύνης και ειρήνης στο σημείο των πολυβολείων και με την χρήση κάποιων από τα κτίρια ως μουσειακούς χώρους κι ως χώρους προβολών. Πρέπει εδώ να αναφέρω ως πετυχημένη την παρέμβαση που έκαναν κάποιοι νεαροί λαϊκοί καλλιτέχνες της πόλης σε κάποιους από τους τοίχους του συγκροτήματος όπου ζωγράφισαν διάφορα. Σε ένα σημείο μάλιστα ζωγράφισαν καιτ ο χαρακτηριστικό περιστέρι, το βιβλικό σύμβολο της Ειρήνης που είναι ότι πιο σημαντικό. Οι παρεμβάσεις αυτές στους τοίχους των κτιρίων έδωσαν λίγη πνοή στον χώρο, βοήθησε και ο καθαρισμός από τους θάμνους που έκανε ο Δήμος, αλλά και πήγε πίσω τα πράγματα το κάψιμο μέρος από την στέγη του βασικού κτιρίου. Καιρός είναι να γίνουν και τα επόμενα βήματα. Έκτος όλων των άλλων από αυτό το μέρος κανείς μπορεί να απολαύσει ίσως το καλύτερο ηλιοβασίλεμα της πόλης.Τι χρειάζεται; Δράσεις και άνθρωποι με μεράκι, γνώσεις και ενσυναίσθηση...

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ 

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ