Τα παιδιά συνήθως μεγαλώνουν ακούγοντας ιστορίες που τους διηγούνται οι μεγάλοι. Έτσι μεγάλωσα κι εγώ, με εντυπωσιακές ιστορίες που άκουγα από τον πατέρα μου για το χωριό του και για την ευρύτερη περιοχή αυτού, γεμάτο ψηλά βουνά, αρπακτικά πουλιά, άγρια ζώα, νεράιδες και φαντάσματα, χωριά με λίγο κόσμο και στη μέση αυτής της παραμυθένιας κοινωνίας ένα μεγάλο μοναστήρι, αυτό της Ιεράς Μονής Παναγίας Σπηλιώτισσας των Αγράφων, στην οποία λειτουργούσε ο ιερέας παππούς μου. Όλα αυτά που μου διηγούνταν σαν παραμύθια ο πατέρας μου τελείωναν με την έναρξη του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου. Τότε άλλαξαν όλα, τα ένστικτα τής αγριότητας βγήκαν στην επιφάνεια, ήρθε και ο εμφύλιος, πάει και ο ιερέας παππούς μου και οι δικοί μου γίνανε εσωτερικοί πρόσφυγες ξαφνικά, ξαφνικά άλλαξαν οι ζωές τους, ξαφνικά έπρεπε να προσαρμοστούν σε έναν κόσμο άλλο.
Αυτό όμως το κείμενο δεν αφορά τα σκοτεινά χρόνια, αλλά αυτά που προηγήθηκαν αυτών αντάμα με το σήμερα , με σκοπό, ας πούμε, ένα είδος επανεκκίνησης του κόσμου της μαγείας. Χρόνια ήθελα να επισκεφτώ αυτή την περιοχή. Ο πατέρας μου, όσο ζούσε, έβρισκε πάντοτε κάποιες δικαιολογίες και ανέβαλε επισκέψεις που προσπαθούσα να οργανώσω. Δύο φορές μόνο πήγαμε μαζί μέχρι ένα σημείο - με τη δικαιολογία την αδυναμία της καρδιάς του δεν προχωρήσαμε. Σταματήσαμε λίγο πριν το χωριό Πευκόφυτο όπου ο πατέρας μου είχε τραβήξει κάποιες εξαιρετικές φωτογραφίες. Αργότερα μας άφησε χρόνους και αυτός και τα αδέρφια του.
Στην πορεία, η ταχύτητα της ζωής φρόντισε να με κάνει να θάβω μέσα μου το ενδιαφέρον μου για να εξερευνήσω αυτά τα βουνά και το μεγάλο μοναστήρι, να μάθω, να φωτογραφίσω και να γράψω. Υπήρξαν πολλές στιγμή που σαν ίχνη λάβας σε κοιμισμένο ηφαίστειο οι διηγήσεις του πατέρα μου γύριζαν πίσω και έφερναν στο νου μου την υπόθεση Αργιθέα. Υπήρχαν και διάφορες προσκλήσεις φίλων που έφταναν στ' αυτιά μου για να ανέβω αλλά, είπαμε, η ταχύτητα της ζωής... Μέχρι, που, διάβασα ένα κείμενο του διάσημου φωτογράφου της Εθνικής μας Αντίστασης τού μακαρίτη τού Σπύρου τού Μελεντζή το οποίο αναφερόταν στον ιερέα παππού μου. Αυτά που έγραφε μου θύμισαν τις διηγήσεις του πατέρα μου, με ταρακούνσαν, με έκαναν να θέλω να πάω να βάλω το χέρι μου υπό τον τύπον των ήλων, να δω τα βουνά, τις ανεμοδαρμένες κορυφές τους, να δω το μεγάλο μοναστήρι των θαυμάτων, να αναπνεύσω τον πεντακάθαρο μα και αραιό αέρα, να αναγνωρίσω κάποια σημεία στα οποία αναφερόταν κάθε τόσο ο πατέρας μου.
Και βρέθηκε ο τρόπος και μία των ημερών βρέθηκα ξημερώματα να ανεβαίνω ως μέλος ενός γκρουπ προσκυνητών, λίγο πριν το Δεκαπενταύγουστο. Πολλές στροφές, δύσκολοι δρόμοι, η θεομηνία Ιανός τους έκανε πιο δύσκολους , εδώ εκεί δούλευαν μηχανήματα έργων, μπαζώνοντας, ισάζοντας, χαλικώνοντας τους δρόμους. Κάπου στη μέση της διαδρομής ο ουρανός άρχισε να αποκτά το πορτοκαλί το χρώμα που προμηνύει το ξημέρωμα. Εδώ εκεί έσπαζαν τη μονοτονία κάποια συννεφάκια, μοναχικά κι αυτόνομα, ακίνδυνα σε πρώτη ανάγνωση. Έβγαλα μέσα από το αυτοκίνητο δύο τρεις φωτογραφίες κι ύστερα ανακάθισα στη θέση μου ψάχνοντας τρόπους για να αντιμετωπίσω τη ναυτία.
Στροφή τη στροφή, ελιγμό τον ελιγμό, ανηφόρα την ανηφόρα και βάραθρο το βάραθρο φτάσαμε λίγο πριν την τελική στροφή προς το μοναστήρι, περνώντας το χωριό που έμενε η οικογένεια του παππού μου, το Φουντωτό της Αργιθέας. Ψηλά βουνά από δω, ψηλά βουνά από απέναντι, θυμήθηκα το αγαπημένο μου βιβλίο του Ζαχαρία Παπαντωνίου, τα Ψηλά Βουνά, θυμήθηκα κι εκείνου τα ψηλά βουνά λίγο πιο δίπλα, στην Ευρυτανία, τα οποια είχα επισκεφτεί πριν από λίγα χρόνια - εδώ όμως η περίπτωση είναι διαφορετική, πιο άγρια, λιγότερο κοσμική, κατά κάποιο τρόπο ευλογημένα πρωτόγονη.
Τελευταία στροφή λοιπόν, ένα χιλιόμετρο σε φρεσκοφτιαγμένο τσιμεντόδρομο και να το Μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιώτισσας των Αγράφων, με την θαυματουργή του την εικόνα της Παναγίας, με την πηγή με το παγωμένο γάργαρο νερό να τρέχει, με τα κελιά, με τον ξενώνα, με τις δυο πέτρινες εκκλησίες μια δίπλα στην άλλη: Η μία Κοίμηση της Θεοτόκου και η άλλη Παναγία η Ζωοδόχος Πηγή, η μία να γιορτάζει μες στην άνοιξη και η άλλη στο τέλος του καλοκαιριού, τυχαίο;
Μόλις κατέβηκα από το αυτοκίνητο το πρώτο πράγμα που εκανα ήταν να φωτογραφίσω το φαράγγι, με όλες του τις σκιές, που βρίσκεται μπροστά στο μοναστήρι, με τον ήλιο να βγαίνει από μέσα του, κατι σαν γέννα, σαν ανανέωση με πρωταγωνιστές τα χρώματα. Μετά έτρεξα προς το μοναστήρι, το φωτογράφισα δύο τρεις φορές λες και φοβόμουν μη συμβεί κάτι και χαθει από μπροστά μου. Ο ιερέας, οι μοναχοί και οι νεοκόροι ετοίμαζαν τη θεία λειτουργία.
Στο βάθος το φαράγγι πια πιο φωτεινό, στη μέση του ο ποταμός Πετριλιώτης με τα παγωμένα του νερά και τις λευκές του πέτρες, και γύρω τα βουνά φτιαγμένα από πετρώματα παράξενα που μοιάζουν με κολλημένες μεταξύ τους λεπτές φέτες σαλαμιού, και οι βουνοκορφές ως αν βαμμένες από ζωγράφο της αφηρημένης τέχνης.
Φωτογράφισα ότι μπορούσα κι έτρεξα για τη θεία λειτουργία. Θα γινόταν με τον κόσμο στο προαύλιο καθώς κάποια τραύματα τις μεγάλη εκκλησίας από σεισμό που έγινε πριν λίγο καιρό δεν επέτρεπαν την φιλοξενία κόσμου εντός της για λόγους ασφαλείας. Η μικρή εκκλησία δεν είχε πάθει τίποτα απ το σεισμό, πλην όμως δεν χωρούσε. Ήταν κάτι το εντελώς διαφορετικό, η συμμετοχή της φύσης στην λειτουργία λειτουργούσε προσθετικά. Το αεράκι συνέχιζε τη δουλειά του, οι δύο γάτες της Μονής έπαιζαν προσπαθώντας να ανέβουν σε ένα δέντρο και οι ψαλμοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλο γεμίζοντας τον χρόνο.
Ο μοναχισμός , ως τρόπος ζωής, είναι κάτι που συναντάται σχεδόν σε όλες τις θρησκείες. Η άνθιση και η συστηματικοποίηση του μοναχισμού στον ευρωπαϊκό χριστιανικό χώρο είναι προϊόν του Μεσαίωνα. Τότε ιδρύθηκαν οι πιο σημαντικές αδελφότητες και τα πιο πολλά γνωστά μοναστήρια. Κάπου στο χίλια μετά Χριστό ξεκίνησε και η ιστορία της Ιεράς Μονής Παναγίας Σπηλιώτισσας Αγράφων, στην κορύφωση της ακμής του Βυζαντίου κόσμου που ταυτόχρονα ήταν και η αρχή της κατρακύλας. Τότε, λένε τα συναξάρια, δύο αδερφοί πιστοί στον Χριστιανισμό ξεκίνησαν από τα ψηλά βουνά της Αργιθέας για να πάνε να προσκυνήσουν τους Αγίους Τόπους. Στο δρόμο λέει είδαν σε όραμα την Παναγία η οποία τους οδήγησε στο σημείο που βρίσκεται σήμερα η Μονή. Εκεί βρήκαν την γνωστή θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που αποτελεί και το βασικό συστατικό της Ιεράς Μονής - λέγεται ότι είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Όλα αυτά λέει έγιναν το 1064ΜΧ. Από τότε το σημείο έγινε προσκυνηματικός τόπος αλλά και τόπος για ασκητές. Μετά πέντε αιώνες άρχισε να ωριμάζει η ιδέα να γίνει μοναστήρι που να εξυπηρετήσει και τους ασκητές και τους προσκυνητές της εικόνας της Παναγίας. Αρχικά το μοναστήρι ήταν να γίνει κάτω δίπλα απ το ποτάμι. Πάλι λέει όμως εμφανίστηκε ως όραμα η Παναγία υποδεικνύοντας το συγκεκριμένο σημείο. Μάλιστα ο θρύλος λέει ότι η Παναγία υπέδειξε και το σημείο που βρίσκεται η πηγή με τις δύο βρύσες, δίνοντας λύση στους χτίστες του πρώτου Ναού που υπέφεραν από έλλειψη νερού. Σιγά σιγά γύρω από τον αρχικό Ναό χτίστηκαν και βοηθητικά οικοδομήματα: Κελιά για τους μοναχούς, ξενώνας, διοικητικά κτίρια (Αρχονταρίκι, Μουσείο κτλ), αποθήκες κτλ ενώ οχειρώθηκε με περιμετρικό τοίχο. Κατά την Επανάσταση της ανεξαρτησίας του Ελληνικού Λαού το 1821 η Ιερά Μονή Παναγίας Σπηλιώτισσας Αγράφων έπαιξε κομβικό ρόλο, αποτελώντας χώρο όπου έκανε τις συσκέψεις του ο στρατηγός Γεώργιος Καραϊσκάκης ενώ κατά την επόμενη επανάσταση, αυτή του 1867 που οδήγησε αργότερα στην απελευθέρωση της Θεσσαλίας, η Ιερά Μονή αποτέλεσε έδρα της επαναστατικής κυβέρνησης, ενώ σύμφωνα με τις διηγήσεις του πατέρα μου η Ιερά Μονή είχε ρόλο και στην Εθνική μας Αντίσταση κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Θεία Λειτουργία έγινε όπως έπρεπε να γίνει, τελειώνοντας με την λήψη της Μεταλαβιάς από τους προσκυνητές που είχαν τηρήσει τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου και με την λήψη του Αντίδωρου από όλο το εκκλησίασμα και έπειτα επήλθε η διάλυση, το σκόρπισμα στον χώρο. Άλλοι πήγαιναν προς την πηγή, άλλοι προς το Μουσείο όπου πωλούνταν διάφορα θρησκευτικά είδη όπως εικόνες, κομποσκοίνια, πήλινα θυμιτά, αρωματικά λιβάνια και άλλα τέτοια μικροπράγματα και άλλοι προς την έξοδο. Προς τα εκεί κινήθηκα κι εγώ θέλοντας να 'χω μια τελευταία γενική άποψη της περιοχής που 'χε σαν κέντρο το μοναστήρι.
Σκεφτόμουν διαφορά. Κυρίως το τι είχα κάνει. Είχα εκπληρώσει κάποιο τάμα; Είχα επιστρέψει στις ρίζες μου; Έκανα μια προσπάθεια να αναδείξω έναν ιστορικό για θρησκευτικούς αλλά και ιστορικούς λόγους τόπο, με τις φωτογραφίες που τράβηξα για να τις δημοσιεύσω; Σαφέστατα όλα αυτά μαζί συν μια προσπάθεια να διώξω από πάνω μου κάποιες αναστολές που μου δημιουργούσε η μελαγχολία του πατέρα μου όταν μιλούσε για τα τελευταία χρόνια που πέρασε επάνω στα βουνά. Ο κόσμος αλλάζει, ο κόσμος προχωρά και οι καλές νεράιδες επιστρέφουν σε μέρη σαν κι αυτό, μαζί τους επανέρχονται το πνεύμα και η αισθητική, το παραμύθι συνεχίζεται και ο θυμός περνά σε δεύτερη μοίρα. Γίνεται καλύτερος άνθρωπος κανείς βαδίζοντας σε γεμάτα ιστορία μονοπάτια, οι υπερβάσεις γίνονται βοηθοί της κατανόησης της τραγωδίας στην οποία οδηγείται ο αμετροεπής υλικός μας πολιτισμός, έτσι όπως ως έχει βασιστεί στις πιο κυνικές θεωρίες που υπάρχουν.
Τώρα που γράφω αυτές τις αράδες αναπολώ τον χρόνο που πέρασα ψηλά στις αετοφωλιές της Αργιθέας. Θα το ξαναεπιχειρήσω, σίγουρα θα το ξαναεπιχειρήσω να επισκεφτώ ξανά αυτόν τον τόπο , αυτά τα ψηλά βουνά πια για μένα είναι κάτι περισσότερο από ένα τάμα ή μια επιβεβαίωση, είναι ένας δρόμος, ένας δρόμος δύσκολος που συμβολίζει κάθε τι που η μοίρα μας το στέλνει χωρίς ποτέ να μας ρωτάει τι και πώς.
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ - ΣΥΓΓΡΑΦΈΑΣ
(Για την προβολή των εικόνων σε μεγαλύτερη ανάλυση, πατήστε πάνω στις μικρογραφίες τους)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου